سوند چیست؟ انواع مهم و کاربردی سوندها کدامند؟

انواع سوندها

سوندها، لوله‌های باریک و انعطاف‌پذیری هستند که داخل مثانه قرار می‌گیرند و مشغول جمع‌آوری ادرار و تخلیه آن می‌شوند. این کار برای افرادی که در دفع ادرار دچار مشکل هستند، بسیار حیاتی است. به عنوان مثال، یکی از مواردی که در آن از سوند استفاده می‌شود، در افرادی است که سرطان پروستات دارند، چون مسیر ادرار مسدود شده و باعث احساس درد و ناراحتی در فرد می‌شود. در این شرایط باید راهی برای دفع ادرار وجود داشته باشد و این راه، استفاده از سوند است. به دلیل اهمیتی که انواع سوندها برای برخی شرایط خاص دارند، در این مطلب، در مورد انواع آن‌ها صحبت خواهیم کرد. 

 

سوند ساده / نلاتون یا یک‌بار مصرف

سوند ساده یا نلاتون، نوعی از سوند است که برای تخلیه موقت ادرار از مثانه و همچنین تخلیه ترشحات بینی، دهان و ریه در زمانی که بیمار قادر به تخلیه آن‌ها نیست، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سوندها که خیلی انعطاف‌پذیر و نرم هستند، پس از تخلیه ادرار باید خارج شده و برای دفعات بعدی دوباره قرار داده شوند. این نوع برای تخلیه ادرار به درون مثانه فرستاده می‌شود و ادرار را به راحتی تخلیه می‌‌کند.

انتهای سوندهای نلاتون، به صورت مخروطی است و باعث جلوگیری از تروماتیزه شدن مجاری می‌شود. این سوندها برای زنان و مردان به ترتیب با طول 35 و 5/14 سانتی‌متر تولید می‌شوند و دارای قطرهای متنوعی بر اساس رنگ کانکتور هستند. از دیگر قابلیت‌های سوندهای ساده، این است که دارای سطح و نوک صافی هستند که از ایجاد التهاب جلوگیری می‌کند.

بیشتر بخوانید: دستگاه‌ های ساکشن چه کاربردی دارند؟

 

سوند فولی (دوشاخه یا سه‌شاخه)

این سوندها، کیسه‌مانند هستند و از قسمت انتهایی خود، به درون مثانه فرستاده می‌شوند. زمانی که پزشک بخواهد برای مدتی طولانی سوند را به کار بگیرد، از این مدل استفاده می‌کند، چرا که این سوندها به علت وجود بادکنکی در ابتدای مجرای خود، لیز نمی‌خورند و از مثانه خارج نمی‌شوند. به همین دلیل، به این سوندها، کاتتر جای‌گیرنده (Indwelling Catheter) نیز می‌گویند.

در انتهای سوندهای فولی، یک بادکنک قرار می‌گیرد که درون آن، آب استریل وجود دارد و از خارج شدن این نوع سوندها از درون مثانه جلوگیری می‌کند.

بیمارانی که سوندهای فولی برای آن‌ها تجویز می‌شود، باید برای جلوگیری از عفونت، مایعات فراوان بنوشند و برای جلوگیری از ایجاد آلودگی نباید بگذارند لوله ادرار از کیسه ادرار جدا شود.

بیشتر بخوانید: دستگاه اکسیژن‌ ساز چیست؟

 

سوند حالب

این نوع سوندها، در دو انتهای خود دارای خمیدگی هستند که شبیه دم خوک است. به همین دلیل به این مدل، سوند دابل جی نیز گفته می‌شود که یک انتهای آن داخل لگنچه و انتهای دیگر داخل مثانه قرار گرفته و برای استفاده طولانی مدت، مناسب هستند. همچنین در شرایط وجود سنگ‌های اداری، بدخیمی لگنچه و انسداد، فیبروز خلف صفاقی و نقص‌های مادرزادی، از آن‌ها استفاده می‌شود. دلیل استفاده از سوندهای حالب، این است که جریان ادراری بین کلیه و مثانه قطع نشود و از طریق مجرای حالب ادامه داشته باشد.

جنس سوندهای حالب، اکثر پلاستیکی یا از ترکیبات آهن‌دار است و اندازه آن‌ها حدود 20 تا 34 سانتی‌متر می‌باشد. این لوله از انعطاف‌پذیری کاملی برخوردار است.

استفاده از سوندهای حالب، عوارضی مانند تخلیه زودرس ادرار، تکرر ادرار، درد در کلیه‌ها، ترشحات ادراری و خون در ادرار دارد که همه این موارد موقتی هستند و با برداشتن سوند از بین می‌روند.

بیشتر بخوانید: COPD چیست؟

 

سوند فوق عانه یا سوپراپوبیک

این نوع سوندها، برخلاف سایر انواع آن، از قسمت‌های پایین شکم و از طریق پوست وارد بدن شده یا از طریق سوراخی که پزشک آن را در زیر مثانه ایجاد می‌کند، به داخل مثانه فرستاده می‌شود. این نوع سوندها به عنوان جایگزینی برای سوندهای مجرایی در نظر گرفته می‌شوند و می‌توانند مزایای بیشتری داشته باشند. از مزایای آن می‌توان به تمیز کردن آسان آن، استفاده راحت‌تر در طولانی مدت و این مسئله که فرستادن سوندها به داخل مثانه از طریق شکم راحت‌تر از مجرای ادرار است، اشاره کرد. این نوع سوندها همچنین معایبی مانند ایجاد عفونت نیز دارند که باید تحت نظر پزشک، مراقبت‌های لازم را برای جلوگیری از آن انجام داد. 

بیشتر بخوانید: تمام آنچه که باید از ابزارهای توانبخشی بدانید

 

سوند معده

سوندهای معده، لوله‌‌های تیوب مانند، بلند و نازک هستند  که برای مواقعی استفاده می‌شود که فرد توانایی خوردن و آشامیدن را نداشته باشد و در این مواقع غذا از طریق بینی به معده می‌رسد. بعضی اوقات از این سوندها برای خوردن دارو نیز استفاده می‌شود و از طریق آن می‌توان شربت یا قرص را به صورت خردشده به بیمار داد.

بیشتر بخوانید: مزایای استفاده از دستگاه بخور در خانه چیست؟

 

نکاتی کاربردی هنگام استفاده از انواع سوندها

- برای جلوگیری از عفونت و به حداقل رساندن آن، باید از روش سوندگذاری آسپتیک استفاده شود.

- سیستم جمع‌آوری ادرار با دقت بسته شود.

- مدت سوندگذاری یا زمان آن کم شود.

- قبل از دادن دارو از طریق سوندها، باید آن‌ها را شستشو داد.

- زمانی که از سوندها استفاده می‌شود، تا حد امکان بهداشت فردی رعایت شود.

- از برداشتن وسایل سنگین خودداری شود.

- برای جلوگیری از عفونت باید کیسه ادرار پایین‌تر از سطح مثانه نگه داشته شود.

- هرگز نباید لوله تخلیه ادرار کشیده شود، چرا که این کار باعث خونریزی و صدمه به مجاری ادراری می‌شود.

- برای جلوگیری از عفوت باید هر 8 ساعت یک‌بار کیسه ادرار تخلیه شود.

- اگر ادرار به داخل سوند جریان نداشته باشد و در صورتی که پیچ‌خوردگی یا زخم در آن نباشد، باید به مراکز درمانی مراجعه شود.

- در صورتی که سوند به طور اتفاقی از بدن شما خارج شود، نباید خودتان اقدام کنید و حتماً این کار را به افراد متخصص در مراکز درمانی بسپارید.

- به منظور جلوگیری از عفونت توصیه می‌شود که از نازک‌ترین و نرم‌ترین لوله استفاده کرد.

- در موقع جایگذاری سوندها، حتماً باید شرایط استریل مانند پوشیدن دستکش استریل رعایت شود.

- در مواقعی که جریان ادرار در سوندها، کم یا کلا قطع شود، باید آن را با سالین پر کنید، چرا که ممکن است مثانه خالی بوده یا در محلی اشتباه قرار گرفته یا سوند مسدود باشد؛ بنابراین با استفاده از سالین، آن را امتحان کنید و اگر مشاهده کردید که سالین آزادنه برگشت، پس به طور مناسب قرار گرفته است.

- از آنجایی که ممکن است سوندگذاری باعث عفونت یا تروما شود، بنابراین مشورت با یک پزشک متخصص پس از سوندگذاری ضروری است.

- قبل از سوندگذاری باید نوک آن با لیدوکائین یا ژل استریل لغزان شود تا ورود آن آسان‌تر انجام گیرد.

- در مواقعی که ادرار به لوله جمع‌آوری‌کننده وارد می‌شود، یعنی در موقعیت مناسبی قرار گرفته است.

- در بیمارانی که ختنه نشده‌اند، باید جهت جلوگیری از پارافیموز در موقع سوندگذاری، اطمینان حاصل شود که پرهپوس به موقعیت آناتومیک خود بازگشته است.

- با استفاده از نوارچسب یا سایر وسایل تثبیت‌کننده، باید سوند را به جدار قدامی شکم ثابت کنید.

- اگر در مواردی مانند تنگی مئاتوس یا فیموز، سوند به جایگاه خود وارد نشود حتما باید با یک متخصص ارولوژی صحبت کرد.

- بیمارانی مانند سالمندان، دیابتی‌ها و افرادی که نارسایی کلیه دارند، در معرض خطر جدی‌تری در هنگام سوندگذاری هستند. بنابراین باید نکات ایمنی و استریل سوندگذاری را خیلی محتاط و با دقت برای آن‌ها انجام داد. همچنین در سایت bladderandbowel اطلاعات مفیدی است . 

بیشتر بخوانید: انواع دستگاه‌های فشارسنج خون کدامند و چه ویژگی‌هایی دارند؟

 

سخن پایانی

در این مقاله در مورد سوندها و انواع آن‌ها صحبت کردیم تا اگر این شرایط برای هر فردی پیش آمد، بتواند با آگاهی تمام سراغ پزشک برود و با او مشورت کند. این نکته را نیز فراموش نکنید که درست است استفاده از سوندها برای افرادی بیمار، یک ضرورت می‌باشد، اما خطراتی نیز دارد که پزشک باید به آن‌ها توجه داشته باشد و مراقبت‌ها لازم را انجام دهد. امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد و توانسته باشیم شما را در شناخت و درک کارایی انواع سوندها یاری کنیم.

منابع:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5965114/

www.nature.com/articles/s41598-018-26342-3.pdf?origin=ppub