نام TENS مخفف عبارت Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation به معنای «تحریک الکتریکی اعصاب از راه پوست» میباشد. این دستگاه به کمک جریان الکتریکی کنترلشده، موجب تسکین درد در نواحی مختلف بدن میشود و سالهاست که در فیزیوتراپی و حتی درمانهای خانگی مورد استفاده قرار میگیرد.
درد یکی از شایعترین مشکلاتی است که افراد در طول زندگی خود تجربه میکنند و میتواند کیفیت زندگی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. از دردهای حاد ناشی از آسیبهای ورزشی گرفته تا دردهای مزمن ناشی از آرتروز یا مشکلات ستون فقرات، همگی میتوانند مانع فعالیتهای روزمره شوند. فیزیوتراپی بهعنوان یک روش درمانی غیرتهاجمی نقش مهمی در مدیریت و کنترل درد دارد. یکی از ابزارهای کاربردی در فیزیوتراپی، دستگاه تنس یا تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست است.
[RP]
نام TENS مخفف عبارت Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation به معنای «تحریک الکتریکی اعصاب از راه پوست» میباشد. این دستگاه به کمک جریان الکتریکی کنترلشده، موجب تسکین درد در نواحی مختلف بدن میشود و سالهاست که در فیزیوتراپی و حتی درمانهای خانگی مورد استفاده قرار میگیرد.
در این مقاله بهطور جامع فواید، کاربردها، مکانیسم عمل، شیوه استفاده و نکات ایمنی دستگاه TENS را بررسی خواهیم کرد.
دستگاه تنس یک وسیله الکتروتراپی است که با ارسال پالسهای الکتریکی ملایم از طریق الکترودهایی که روی پوست قرار میگیرند، اعصاب حسی را تحریک کرده و به کاهش درد کمک میکند. این دستگاه اندازهای کوچک و قابل حمل دارد و معمولاً در کلینیکهای فیزیوتراپی یا حتی در خانه توسط بیماران استفاده میشود.
شدت، فرکانس و مدتزمان پالسهای الکتریکی قابل تنظیم است و درمانگر بسته به نوع و شدت درد، این تنظیمات را انتخاب میکند. بیماران هنگام استفاده از دستگاه معمولاً احساسی شبیه ارتعاش یا سوزنسوزن شدن ملایم در محل الکترودها دارند.
مکانیسمهای اثرگذاری TENS بر اساس یافتههای علمی در سه مسیر اصلی توضیح داده میشود:
طبق این نظریه، تحریک اعصاب حسی سطحی توسط جریان الکتریکی، پیامهای درد را که از مسیر اعصاب منتقل میشوند، «مسدود» کرده و اجازه نمیدهد درد به مغز برسد. به بیان ساده، TENS مانند یک کلید یا دروازه عمل میکند که مسیر انتقال درد را میبندد.
مطالعات نشان دادهاند که تحریک الکتریکی با فرکانس پایین میتواند باعث ترشح اندورفین و انکفالین شود؛ موادی که بهطور طبیعی در بدن تولید شده و موجب کاهش درد و احساس آرامش میگردند. این اثر معمولاً در دردهای مزمن بسیار مؤثر است.
تحریک الکتریکی موجب بهبود خونرسانی به بافتها میشود و این موضوع به ترمیم آسیبهای عضلانی و بافتهای نرم کمک میکند.
بنابراین، اثرات TENS هم فوریست و هم بلندمدت؛ از یکسو انتقال درد را متوقف میکند و از سوی دیگر فرآیندهای ترمیم را تقویت مینماید.
TENS براساس نوع و شکل پالس الکتریکی به دو دسته کلی تقسیم میشود:
فیزیوتراپیست با توجه به ماهیت درد، گزینه مناسب را انتخاب میکند تا بهترین نتیجه حاصل شود.
استفاده از دستگاه تنس مزایای متعددی دارد که محبوبیت آن را در فیزیوتراپی افزایش داده است. برخی از مهمترین فواید آن عبارتند از:
بیمارانی که به دلایل مختلف نمیتوانند داروهای ضد درد مصرف کنند یا به دنبال کاهش وابستگی به داروها هستند، از TENS بهعنوان یک روش جایگزین یا مکمل بهره میبرند.
برخلاف برخی روشهای درمانی که نیاز به تزریق یا جراحی دارند، TENS بدون ورود ابزار به بدن و بدون عوارض جدی انجام میشود.
تعداد زیادی از دستگاههای TENS قابل حمل هستند و بیمار پس از آموزش میتواند از آنها در خانه استفاده کند. همین موضوع در افزایش استقلال بیمار و کاهش نیاز به مراجعات مکرر بسیار مؤثر است.
چه درد ناشی از عضله، اعصاب، مفاصل یا ستون فقرات باشد، TENS میتواند گستره وسیعی از انواع دردها را تحت تأثیر قرار دهد.
کاهش درد مساوی است با افزایش توانایی در حرکت، خواب بهتر و کاهش اضطراب ناشی از درد. در نتیجه عملکرد فردی و اجتماعی بیمار ارتقاء مییابد.
TENS تقریباً در تمامی بخشهای فیزیوتراپی کاربرد دارد، زیرا کنترل درد یکی از اهداف اصلی درمان است. در ادامه مهمترین مواردی که این دستگاه مورد استفاده قرار میگیرد را بررسی میکنیم:
کمردرد شایعترین مشکل مراجعین به کلینیکهای فیزیوتراپی است. TENS با مسدود کردن پیامهای درد و بهبود گردش خون به کاهش دردهای ناشی از دیسک، گرفتگی عضلات و آسیبهای ستون فقرات کمک میکند.
کار با موبایل و کامپیوتر باعث افزایش دردهای گردن شده است. TENS با تحریک اعصاب گردنی و عضلات شانه، این دردها را به شکل قابل توجهی کاهش میدهد و دامنه حرکتی را افزایش میبخشد.
در آرتروز زانو، ساختار مفصل تغییر کرده و تحریکات عصبی درد را تشدید میکنند. استفاده از TENS کمک میکند بیمار راحتتر قدم بزند و تمرینات توانبخشی را بهتر انجام دهد.
در دردهای تیرکشنده پا، قرار دادن الکترودها در مسیر عصب سیاتیک باعث کاهش موثر درد و بهبود عملکرد بیمار میشود.
گرفتگی عضلات، کشیدگیها و التهاب تاندونها پس از تمرینات سنگین، به کمک TENS سریعتر بهبود مییابد.
پس از جراحیهای ارتوپدی، شکمی یا حتی زایمان، بیماران معمولاً دردهای شدیدی را تجربه میکنند. استفاده از TENS در کنار دارو، مقدار مصرف مسکنها را کاهش داده و بیماران تحرک بهتر و سریعتری پیدا میکنند.
نوروپاتی دیابتی، دردهای ناشی از آسیب نخاعی و بیماریهای عصبی اغلب به درمانهای معمول پاسخ ضعیفی دارند. TENS با تحریک مسیرهای عصبی میتواند شدت این دردهای آزاردهنده را کاهش دهد.
کار زیاد با کیبورد و موبایل باعث آسیب فشاری به عصب میانی دست میشود. TENS در کنار اسپلینت و تمریندرمانی، به کاهش درد و گزگز دست کمک میکند.
یکی از کاربردهای پرطرفدار TENS، کاهش دردهای ماهانه زنان است. این روش بهویژه برای افرادی که مایل به مصرف دارو نیستند بسیار مؤثر و ایمن محسوب میشود.
بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا دردهای گستردهای دارند که کیفیت زندگی را مختل میکند. بسیاری از مطالعات، استفاده منظم از TENS را در کاهش درد و بهبود خواب مؤثر دانستهاند.
مچ پا، ران، لگن و حتی آرنج نیز به کمک TENS قابل درمان حمایتی هستند. کاهش درد این مفاصل، امکان انجام تمرینهای تقویتی را افزایش میدهد و همین موضوع فرآیند توانبخشی را تسریع میکند.
برای اثربخشی بیشتر، رعایت چند نکته ضروری است:
پیروی از این اصول باعث میشود بیمار درمانی ایمن و مؤثر تجربه کند.
یکی از مزایای بزرگ TENS، امکان استفاده در منزل است. بسیاری از بیماران که:
میتوانند یک دستگاه خانگی خریداری کرده و بعد از آموزش اولیه، از آن استفاده کنند.
این امر کمک میکند:
فیزیوتراپیست همچنان نقش راهنما در تنظیم برنامه درمانی را خواهد داشت.
اگرچه TENS بسیار مفید است، اما نباید تصور شود که برای همه مشکلات کفایت میکند. در موارد زیر شاید به درمانهای مکمل یا متفاوت نیاز باشد:
به همین دلیل ارزیابی اولیه توسط متخصص ضروری است تا بهترین برنامه درمانی طراحی شود.
درد تنها یک حس فیزیکی نیست؛ بخش مهمی از آن ذهنی و احساسی است. وجود درد مزمن میتواند:
کاهش درد با TENS بهطور غیرمستقیم حال روحی بیمار را نیز بهتر میکند. احساس کنترل بر بیماری و استقلال بیشتر، تأثیرات بسیار مثبت در ذهنیت و اعتمادبهنفس دارد.
پیشرفت فناوری باعث شده دستگاههای تنس:
در آینده، TENS میتواند برای تعداد بیشتری از بیماران بهعنوان بخشی از درمان استاندارد درد انتخاب شود.
فیزیوتراپی بهعنوان یک فرآیند چندمرحلهای، معمولاً شامل مواردی مانند تمریندرمانی، ماساژ، درمانهای دستی، و الکتروتراپی است. در این میان، TENS بهعنوان یک بخش پشتیبان عمل میکند. یعنی:
بدین صورت، درمان نهتنها سریعتر پیش میرود، بلکه نتیجه نهایی نیز پایدارتر خواهد بود.
مزیت بزرگ این روش آن است که نتایج استفاده از آن فقط به کلینیک محدود نمیشود. کاهش درد باعث میشود بیمار بتواند:
گاهی حتی بهبود چند درصدی در شدت درد، تغییری بزرگ در کیفیت زندگی ایجاد میکند.
پاسخ واقعبینانه این است که TENS اغلب درمان اصلی نیست، اما یک راهکار کمکی بسیار مهم است. هدف آن مدیریت درد است، نه درمان علت بیماری.
درصورتی که علت درد درمان شود:
تعداد دفعات استفاده از TENS کاهش خواهد یافت. بنابراین، ترکیب این روش با فیزیوتراپی فعال، بهترین نتیجه را به همراه دارد.
متخصصان چند نکته را برای بهرهمندی بهتر پیشنهاد میکنند:
بهطور خلاصه: TENS ابزار است، نه کل درمان.
بسیاری از کلینیکهای فیزیوتراپی از دستگاه TENS بهعنوان بخشی از یک درمان ترکیبی استفاده میکنند. علت این موضوع آن است که درد معمولاً تنها یک نشانه از مشکل اصلی بدن است و اگر فقط آن را کاهش دهیم، بدون آنکه علت اصلی برطرف شود، احتمال بازگشت درد وجود خواهد داشت. بنابراین ادغام روشهای درمانی میتواند اثرگذاری درمان را چند برابر کند و به بهبود پایدارتر بیمار منجر شود.
برای مثال، استفاده از درمان دستی (Manual Therapy) که شامل تکنیکهای موبیلیزاسیون مفاصل و آزادسازی بافت نرم است، میتواند عامل اصلی درد مانند گرفتگی عضلات یا محدودیت حرکتی را اصلاح کند. در این حالت، TENS با کاهش درد لحظهای باعث میشود بیمار تحمل و پذیرش بیشتری در حین درمان دستی داشته باشد.
در کنار آن، ماساژ درمانی نیز جریان خون و اکسیژنرسانی به بافتها را افزایش میدهد. از سوی دیگر، TENS مسیر انتقال درد را مهار کرده و فرصتی برای ریلکس شدن عضلات فراهم میسازد. ترکیب این دو روش میتواند چرخه اسپاسم و درد را سریعتر متوقف کند.
اولتراسوند تراپی یکی دیگر از روشهای مکمل است که با ایجاد گرمای عمقی در بافتهای هدف، فرایند ترمیم را تقویت میکند. زمانی که این روش قبل از TENS انجام شود، حساسیت و التهاب کاهش یافته و تحریک الکتریکی با اثر بیشتری همراه خواهد شد.
همچنین، اجرای تمرینات کششی و تقویتی پس از کنترل نسبی درد با TENS بسیار مؤثر است؛ زیرا بیمار میتواند دامنه حرکتی بیشتری داشته باشد و بدون ترس از درد، حرکات اصلاحی را انجام دهد. به این ترتیب، نهتنها درد کاهش مییابد، بلکه علت ایجاد درد نیز مورد هدف قرار میگیرد.
در نهایت، استفاده هدفمند از یخ یا گرما درمانی قبل یا بعد از TENS به کنترل التهاب و شل شدن عضلات کمک میکند. این هماهنگی بین روشها نشان میدهد که TENS بهتنهایی یک راهکار کامل نیست، اما بهعنوان بخشی جداییناپذیر از درمانهای ترکیبی میتواند نقش کلیدی در تسریع روند بهبود داشته باشد.
دستگاه تنس (TENS) یکی از مؤثرترین و پرکاربردترین ابزارهای فیزیوتراپی در زمینه تسکین درد است. مزایای کلیدی آن شامل موارد زیر است:
هرچند TENS علت اصلی بیماری را درمان نمیکند، اما مسیر بازتوانی را هموار کرده و به بیماران کمک میکند تا فعالیتهای روزمره را راحتتر انجام دهند.
با نظارت فیزیوتراپیست و بهکارگیری صحیح، این دستگاه میتواند نقش مهمی در کنترل درد و برگشت بیمار به زندگی فعال داشته باشد.
تمامی حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به سایت تجهیزات پزشکی توانی نو | خرید اینترنتی کالا و تجهیزات پزشکی می باشد.
